Mỗ Tốt - Liêu trai

Nho sĩ hỏi:
- Vậy ý quí nhân thế nào?
Ðáp:
- Bình sinh tôi chưa hề phụ lòng người ta bao giờ. Nếu gạo chẳng chê tôi, lẽ nào tôi lại chê gạo chứ!
Cả bọn nghe viên lại mục nói thế, đều hò nhau thúc dục ba chị em Ngọc Cô nên tỏ ý bằng lòng ở lại để lo chiếu giường cho viên lại mục. Chỉ riêng nho sĩ, hơi nghiêm sắc mặt , nói:
- Chị em Ngọc Cô rơi nào hoàn cảnh lưu lạc khốn khổ thế này cũng đũ thương tâm lắm rồi. May gặp được quí nhân, có lòng trắc ẩn, ra tay cứu vớt, tuy lòng chẳng muốn nghe lời bức bách của mọi người. nhưng với ân đức của quí nhân thì sao khước từ cho được. Ðó cũng ví như con nhộng lấy tơ mà tự trói mình không thể nào có sức mà thoát ra được. Bị ép lòng, buộc miệng, ai là người chẳng ấm ức cơ chứ! Ðiều mà ba chị em Ngọc Cô chờ đợi ở bậc nhân nhân quân tử là cái chí giúp khốn phò nguy , chứ đâu phải ở những hành vi dâm dật, sờ hồng vuốt lục.
Giả sử quý nhân nghe những lời lỗ mãng, làm những hành vi cẩu thả, phản bội cái đức lớn mà chiều theo cái lòng dục riêng tư của mình, ấy là vì trước làm việc nghĩa, sau vì tư lợi . Như vậy, đâu có phải là việc mà kẻ hủ nho này phải nghển cổ, kiễng chân trông đợi ? Vì muốn chữa cái cố bịnh ở trong mà phải nói ra ngoài, xin quý nhân tha thứ cho sự mạo muội mà nghe lời nói ngu xuẩn của kẻ hủ nho này.
Viên Lại Mục nghe nho sĩ nói xong thì mồ hôi vã ra đây trán, xấu hổ không có đất mà trốn, bèn rời khỏi bàn tiệc , chắp tay vái nho sĩ rnấy vái, đáp:
- Lời cụ Dư nói vừa rồi , chẳng qua chỉ là lời nói mê sảng gàn dở của một cụ già đã gần đất xa trời , còn ý của các huynh cũng chỉ là ý của kẻ cuồng say quá chén, tiểu sinh vốn là một kẻ ngu dốt, tránh sao khởi bị họ thúc dục, may nhờ được tiên sinh chỉ trích ngăn cản mới không xẩy ra những hành vi cầm thú, phản đạo đức. Cho nên người xưa mới quý trọng bằng hữu khuyên can nhau là thế.
Thuốc đắng dã tật , tiểu sinh lẻ nào lại chẳng nghe lời của tiên sinh .
Nho sĩ họ Trang cũng chắp tay vái lại đáp lễ , rồi lớn tiếng khen :
- Quý nhân biết thân điều thiện , sửa điều lỗi , thật là hào kiệt trong thiên hạ , phúc không kễ hết . Cụ Dư với Lạc huynh vì lòng quê nôn nã nên mới xảy ra những lời nói buông tuồng không thể tha thứ được như thế . Nay quý nhân đã thành khẩn sửa chữa, thì cụ Dư và Lạc huynh cũng nên hối cải đi mới phải .
Ông già họ Dư, cùng với thiếu niên họ Lạc nghe nho sĩ nói thế , trong lòng cảrn thấy bối rối đều khấu đầu tạ lỗi . Còn ba chị em Ngọc Cô thì rất hoan hỷ vui mừng.
Nho sĩ bèn dẫn viên Lại Mục vào trong nhà . Nhà cửa vừa chật hẹp , vừa thô lậu . Ngoại trừ chiếc chõng tre kê ở giữa nhà và ngọn đèn lồng treo trên vách tường, còn lại trống trơn , không có vật gì khác.
Sau khi sắp xếp chổ ngủ cho viên Lại Mục xong xuôi, nho sĩ quay gót trở ra, đóng cửa lại kỹ càng, rồi nhẹ nhẹ bỏ đi .
Viên Lại Mục lên giường nằm ngủ. Lát tỉnh dậy thấy mình đang nằm ở dưới đáy một ngôi mộ cổ, bên cạnh có một cây đại thụ . Bốn phía chung quanh, toàn là mã anh màu vàng với cỏ thu ngỗn ngang chắn lối .
Sương mai đổ xuống chập trùng lạnh bỏ như cắt da cứa thịt, không sao chịu nổi .
Viên Lại Mục lấy làm ngạc nhiên, vội vã mặc quần áo, thì đằng xa trời dã hừng sáng. Chính lúc đó, nghe có tiếng người huyên náo ồn ào . Bọn tùy tùng, nô bộc đã tìm được dấu vết của chủ , hổn hển chạy đến, chúng bảo với viên Lại Mục :
- Khổ chưa Ðại nhân sao lại phải ngủ ở giữa chỗ sương gió thế này. Bọn chúng con đi tìm khắp mọi nơi , suốt cả đêm không nghỉ, ai ngờ lại ở đây.
Viên Lại Mục đáp:
- Chào ơi ! Ta đi đâu thì đi chứ. Chuyện này rắc rối làm. Bọn ngươi cũng thấy đấy.
Rồi viên Lại Mục dẫn bọn tùy tùng cứ thế đi dọc bờ sông về hướng Tây. Ði chừng độ một dặm, quả nhiên thấy một ông già thấp nhỏ, tóc bạc trắng phau, chòm râu từ hai bên má thả xuống, phất phơ trước ngực, đang buông lưới ở bên bờ cồn, mọc đầy những lau sậy. Có vẽ như ông sắp dời đi chỗ khác.
Viên Lại Mục vội vã hô gọi giữ, lại kín đáo đem chuyện gặp đêm qua kể cho ông lão biết.
Ông lão nghe xong, không giữ được vẻ ngạc nhiên, trơn mắt nhìn một hồi lâu, rồi mới ấp úng, nói:
- Quan nhân có chắc là từ mộ Trang tú tài lại đây không? Nay lão đã gần bẩy chục tuổi, chẳng bao giờ nghĩ rằng hôm nay được nghe câu chuyện lạ như thế , Viên Lại Mục hỏi:
- Vậy thưa cụ, Trang Tú Tài là người như thế nào ?
Ông lão thở dài, đáp:
- Ðây cũng là một mối duyên kỳ ngộ chứ không phải là ngẫu nhiên đâu. Ðể lão thuật hết cho ngài nghe.
Rồi rầu rầu cảm khái, ông lão bắt đầu câu chuyện:
- Chỗ hạ lưu này là một nhánh sông nhỏ của ghềnh Ðạo sĩ . Từ đây về hướng Tây, có một tòa sơn lâm , có một cụ già kết cỏ làm nơi trú ngụ . Ông già ấy là thân phụ của Trang Tú Tài , nay đã gần thất tuần rồi , cùng với lão là chổ hữu duyên . Tính ông cụ ít nói , lại chẳng có sở trường đặc biệt nào , chỉ thích đọc kinh , niệm Phật mà thôi . Còn con ông là Trang Tú Tài , chết cách đây hai năm , khi ấy mới có năm mươi tuổi . Nơi quan nhân nói ngồi uống rượu đêm qua , chính là mộ phần của Trang Tú tài đấy . Khi còn sống , ông ấy là một người ngay thẳng , tính tình hào hiệp . Thường những khi gặp mưa to gió lớn , thì thế nào ông ấy cũng ra đứng nơi bờ sông đứng chờ để vớt những người bị đắm thuyền .Hơn hai chục năm qua , số người được ông cứu , ngót hơn một ngàn người . Nếu gặp những người đã chết , thì ông ấy mua quan tài tẩm liệm đàng hoàng , rồi giao cho người đồng hành mang về quê . Duy chỉ có một ông lão , một thanh niên , và ba cô con gái , chẳng biết tên tuổi tịch quán là gì , nên vẫn còn chôn ở cạnh mộ Trang Tú Tài . Từ mùa thu năm ngoái ông cụ họ Trang đã dặn dò lão phu là nên để ý lưu tâm xem có vị quan nhân nào đi nhậm chức ở Quảng châu qua đây không ? Nay cứ theo lời quan nhân nói thì những người mà lão phu , việc này cụ Trang cũng biết ít nhiều . Nếu quan nhân muốn thì chúng ta cùng đến gặp cụ Trang một thể .
Viên Lại Mục đáp :
-Vậy xin cụ dẫn đường cho có được không ?
- Ðược , đây là việc nghĩa, lẽ nào lại để một mình quan nhân gánh hết. Rồi ông lão buông chèo gác mái, lên bộ lật bật từng bước dẫn viên lại mục đến nhà thân phụ Trang Tú Tài .
Còn cách xa cửa mọi người đã thấy Trang lão, một tay chống chiếc gậy trúc. một tay lần chuỗi tràng , đứng niệm phật ở dưới một gốc câœy .
Chủ khách gặp nhau, sau mấy câu chào hỏi xã giao, Trang lão thở dài rồi mới nói:
- Lão phu từ trước vẫn một lòng chay tịnh, không cầu cạnh điều gì khác. Nào ngờ có một lần nằm mộng, thấy thằng con trai lão hiện về, cho lão biết là năm cỗ quan tài hai nam ba nữ, chôn ở gần chỗ ngôi mộ của hắn đều là người Châu Giang cả . Vậy nếu có vị quan nào đi nhậm chức qua đó thì hãy nhờ đem theo về an táng. Chắc chẳng còn tìm lại được thân tộc họ hàng gì nữa đâu, nhưng là để vong hồn người chết được qui hồi cố thổ . Như vậy, còn phúc hơn cả mười vạn tiếng kinh cầu . Lời dặn ấy, đến nay đã gần hai năm, lão vẫn còn nhớ . Ðêm qua, cháu lại hiện về, bảo cho lão biết là túc nguyện có thể hoàn thành được, sáng sớm mai cứ ra đứng chờ ở dưới gốc cây này, sẽ có người đến tìm. Vì thế lão mới đứng chờ ở đây đấy chứ .
Chẳng ngờ mộng triệu lại nghiệm đến thế . Trước đó, lão có đem việc này phó thác cho lão hữu đây , nhờ lão hữu tận tâm tận sức nghe ngóng dò hỏi hộ, thì công đức cũng không phải nhỏ . Nếu quí quan có thể hoàn thành việc nghĩa này, thì đừng ngại chi về chuyện hỏa táng năm cỗ hài cốt ấy cả, chỉ cần mang được cốt tro về Nam mà thôi, lão phu xin nguyện cúng một tháng tiền ăn để quí quan mua đất mai táng , công đức cũng không kém công của lão hữu đây .
Viên Lại Mục nghe xong lời Trang lão nói thì mười phần cảm động , lập tức trở lại chỗ mộ địa , ra lệnh cho đầy tớ và tùy tòng đào năm cổ hài cốt lên , phân biệt ra từng người một , lấy củi khô chất lên hỏa thiêu. Sau đó bỏ tro vào năm cái hộp khác nhau rồi đi.
Trên sông , thuyền đi rất nhanh như có người phù trợ.